بررسی روند تغییرات نیترات در منابع آب شرب روستاهای استان قم و پهنه‌بندی آن با استفاده از GIS

زمینه و هدف: هدف از انجام این مطالعه بررسی روند تغییرات غلظت نیترات منابع آب شرب روستاهای استان قم و پهنه‌بندی آن با استفاده از نرم‌افزار GIS می‌باشد. موادّ و روش‌ها: این مطالعه از نوع توصیفی-مقطعی می‌باشد. اطلاعات مربوط به مقادیر نیترات در سال‌های 1385 تا 1390 از شرکت آب و فاضلاب روستایی استان قم اخذ‌شد. در سال 91، از 73 حلقه چاه در دو دوره‌ی کم‌آبی و پرآبی نمونه‌برداری انجام‌شد. غلظت نیترات به-روش اسپکتروفتومتری تعیین‌گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون کای دو و مدل رگرسیون قطعه‌ای استفاده‌شد. تجزیه و تحلیل داده‌‌ها در نرم‌افزارهای آماری 16 SPSS، 2007 Excel و 1/4 Joinpoint و پهنه‌بندی داده‌ها در نرم‌افزار ARCGIS انجام شد. یافته‌ها: میانگین غلظت نیترات در چاه‌های مورد بررسی در‌طی سال‌های 85 تا 91 برابر 12/23 میلی‌گرم در لیتر با انحراف معیار 68/18 بود. 7/5 % و 4/9 % از آب چاه‌ها به‌ترتیب در مرز خطر و آلوده بودند. نتایج رگرسیونی بیانگر عدم وجود شواهد آماری کافی برای پذیرش وجود تغییرات نیترات در‌طی سال‌های مورد بررسی بود (85/0=P-value). نسبت آلودگی در دو نیمه‌ی سال اختلاف معنا‌داری نداشت (3/0=P-value). طی سال‌های 85 تا ابتدای سال 92 روند صعودی در نسبت چاه‌های آلوده به نیترات مشاهده‌شد. نتیجه‌گیری: در اکثر چاه‌ها غلظت نیترات درحدّ مطلوب قرار‌داشت. در‌برخی چاه‌ها در مرز خطر و در‌برخی دیگر فراتر از مقدار استاندارد بود. به‌منظور کاهش غلظت نیترات و همچنین جلوگیری از افزایش نیترات در آبهای زیرزمینی، بایستی راهکارهای مدیریتی اتخاذ‌گردد.